Η αρχιτεκτονική της Σερίφου

Η αρχιτεκτονική της Χώρας

Η παραδοσιακή κυκλαδική αρχιτεκτονική βρίσκει ένα βασικό εκπρόσωπό της στη Σέριφο. Κυβόσχημα σπίτια, επίπεδες στέγες, πολύχρωμα ξύλινα παράθυρα, στενά λιθόστρωτα σοκάκια με λευκούς αρμούς, μικρές αυλές, εκκλησάκια με γαλάζιους ή λευκούς θόλους, όλα αυτά στριμωγμένα είτε στις πλαγιές λόφων είτε δίπλα στη θάλασσα, συνθέτουν την αρχιτεκτονική του νησιού.

Διαμάντι της Σερίφου είναι η πρωτεύουσα της, η Χώρα, η οποία θεωρείται πρότυπο μεσαιωνικού οχυρωμένου οικισμού, χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω στο βραχώδες ύψωμα του όρμου του Λιβαδιού, προκειμένου να προστατευτεί από τις επιδρομές των πειρατών που ήταν συχνές κατά την αρχαιότητα.

Από τον μεσαιωνικό οικισμό σώζονται στις μέρες μας δύο Λότζιες (είσοδοι), στην μία από τις οποίες υπάρχει οικόσημο από την εποχή της Ενετοκρατίας.

Στην κορυφή της βρίσκεται το Κάστρο με ερείπια του ενετικού κάστρου, που χτίστηκε το 1434 από την οικογένεια των Μικιέλι, ενώ στο ψηλότερο σημείο του βράχου βρίσκεται η εκκλησία του Άγιου Κωνσταντίνου και του Άϊ Γιάννη του Θεολόγου, χτισμένη στο κοίλωμα ενός βράχου και σύμφωνα με την παράδοση πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού της Αθηνάς.

Στην είσοδό της Χώρας παλιότερα υπήρχε μία σειρά μύλων από τους οποίους σήμερα σώζονται μόνο τρεις, αναπαλαιωμένοι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει τα ερείπια των υπολοίπων. Στο εσωτερικό της κρύβει συνοικίες διώροφων ή τριώροφων στενομέτωπων σπιτιών, που συνδέονται μεταξύ τους με δαιδαλώδη μικρά σοκάκια. Διάσπαρτες μέσα στον οικισμό είναι πολλές εκκλησίες.

Η Χώρα είναι χωρισμένη σε δύο συνοικίες, την Πάνω και την Κάτω Χώρα, και οι δημόσιοι χώροι είναι πολύ περιορισμένοι λόγω της «σφιχτής» της δόμησης. Η Πιάτσα της Πάνω Χώρας (Πλατεία του Δημαρχείου), είναι ένας από αυτούς και δημιουργήθηκε μετά την επέκταση της Χώρας πέρα από τα στενά όρια του Βενετσιάνικου κάστρου, που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου. Το δημαρχείο στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο.

Η αρχιτεκτονική στην υπόλοιπη Σέριφο

Στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού, στην ευρύτερη περιοχή του Κουταλά και του Μεγάλου Λιβαδιού, βρίσκονται ερείπια από την εποχή της εκμετάλλευσης των μεταλλείων (1880 – 1963), σιδερένιες σκάλες φόρτωσης, γέφυρες και μικρά πετρόχτιστα σπίτια, στα οποία στοιβάζονταν οι μεταλλωρύχοι.

Ιδιαίτερα ο οικισμός του Μεγάλου Λιβαδιού γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη την περίοδο της εκμετάλλευσης των μεταλλείων, καθώς εδώ υπήρχαν σχολεία, χημείο, αρτοποιεία, ραφεία, υποδηματοποιεία – κάποια από τα κτίρια σώζονται ακόμη - καθώς και το διώροφο νεοκλασικό κτίριο, διοικητήριο της εταιρείας των μεταλλείων της σχολής Τσίλερ, το οποίο σώζεται έως σήμερα.

Εκτός από τους οικισμούς, σε διάφορα σημεία της Σερίφου, υπάρχουν μεμονωμένα κτίσματα τα οποία είναι χτισμένα με την ντόπια πέτρα και σχετίζονται με τις βασικές ασχολίες των κατοίκων. Ονομάζονται κατοικιές, και αποτελούνται από οικιακούς χώρους αλλά και χώρους αποθήκευσης. Εδώ έμεναν οι αγρότες για όσο καιρό χρειαζόταν, μέχρι να τελειώσουν τις εργασίες τους στα χωράφια, τα οποία οριοθετούνται από τις παραδοσιακές ξερολιθιές χτισμένες κι αυτές με πέτρα της Σερίφου.

Άλλα απομονωμένα κτίσματα είναι τα λεγόμενα κρασοκέλια, που προορίζονται για την επεξεργασία των σταφυλιών και την αποθήκευση του κρασιού και βρίσκονται κοντά σε αμπέλια, τα κλεφτοκέλια χτισμένα σε απομονωμένες χαράδρες και γενικά σε δυσπρόσιτα μέρη με σκοπό την προστασία από τις επιδρομές των πειρατών και τέλος οι περιστεριώνες, για την εκτροφή των περιστεριών.