Εκκλησίες και μοναστήρια στη Σέριφο

Χριστιανική παράδοση της Ελλάδας

Οι εκκλησίες είναι χώροι προορισμένοι να καλύψουν τις ανάγκες της χριστιανικής λατρείας και αποτελούν χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού τοπίου. Η διακόσμηση τους, ζωγραφική, ψηφιδωτή ή άλλη, αντανακλά πάντα το ορθόδοξο δόγμα ακολουθώντας συγκεκριμένα τεχνοτροπικά ρεύματα και καθιερωμένα εικονογραφικά προγράμματα. Σημαντικοί αρχιτέκτονες, κτίστες ή ζωγράφοι έχουν συμβάλλει ανά τους αιώνες στην κατασκευή και διακόσμηση των ελληνικών εκκλησιών, πολλές από τις οποίες αποτελούν πλέον διατηρητέα μνημεία.

Όπως οι εκκλησίες, έτσι και τα μοναστήρια είναι στενά συνδεδεμένα με την ιστορία και την παράδοση της Ελλάδας. Ως μοναστήρι χαρακτηρίζεται το σύνολο των οικημάτων μέσα στα οποία διαβιούν μοναχοί ή γενικότερα τα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας. Οι μονές απαρτίζονται συνήθως από ένα κεντρικό ναό, παρεκκλήσια, τα κελιά των μοναχών, ξενώνες, την τράπεζα (τραπεζαρία), το μαγειρείο, τη βιβλιοθήκη κ.ά.

Ο θεσμός του μοναχισμού πρωτοεμφανίστηκε τον 4ο αι. μ.Χ. με τους αναχωρητές (ή ασκητές) και γρήγορα εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές της τότε βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η μεγάλη ακμή του από τον 10ο αι. μ.Χ. συνδυάστηκε με την ίδρυση πολλών μοναστηριών.

Οι εκκλησίες της Σερίφου

Η Σέριφος έχει περισσότερες από 116 εκκλησίες, αρκετές από τις οποίες είναι αναπαλαιωμένες βυζαντινές εκκλησίες, άλλες είναι χτισμένες σε απόμερα μέρη, όπου η πρόσβασή τους είναι δυνατή μόνο από μονοπάτια, και άλλες μέσα στους οικισμούς, περιμένοντας τον επισκέπτη να τις ανακαλύψει.

Κάποιες από τις εκκλησίες αυτές ανάλογα με την περιοχή που βρίσκονται αναφέρονται παρακάτω:

Εκκλησίες στη Χώρα

• Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος είναι λαξευμένος στον βράχο και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ελλάδας. Σύμφωνα με την παράδοση είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της Αθηνάς. Επίσης σε κάποια από τις κατακόμβες του, λέγεται ότι βρίσκεται το κεφάλι της Μέδουσας, που έφερε ο Περσέας πετρώνοντας τον Πολυδέκτη – τον πανούργο βασιλιά της Σερίφου - σύμφωνα με τη μυθολογία της Σερίφου
• ο Άι – Γιάννης, ο Άγιος Αντώνης στη συνοικία Βάρδα, η εκκλησία του Σταυρού όπου υπάρχει και αρχαία κρήνη, η Παναγία η Ξεκουράστρα
• Άγιος Αθανάσιος. Η εκκλησία βρίσκεται δίπλα στο νεοκλασικό κτίριο του δημαρχείου και είναι η μητρόπολη του νησιού. Χαρακτηριστικός είναι ο περίβολός της με τις μαρμαρόπλακες. Οι τοιχογραφίες της αποδίδονται στον Σεριφιώτη αγιογράφο Απόστολο Γκρέκο. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της χρονολογείται από τον 18ο αιώνα
• Άγιος Ελευθέριος. Εδώ υψώθηκε στις 22 Μαΐου το 1821 η σημαία της Ελληνικής Επανάστασης
• Άγιος Γεώργιος. Χαρακτηριστικό της μικρής αυτής εκκλησίας, που βρίσκεται στα γραφικά σοκάκια της Χώρας Σερίφου, είναι η ανάγλυφη φιγούρα μικρού καραβιού στην πρόσοψή της που τραβάει την προσοχή των επισκεπτών
• Η εκκλησία της Ευαγγελίστριας στην Κάτω Χώρα, στην λεγόμενη συνοικία Βάρδα χτίστηκε το 1907 και ήταν παλιά το κέντρο της Χώρας
• Άγιος Κωνσταντίνος. Είναι ένα γραφικό εκκλησάκι σκαρφαλωμένο στο ψηλότερο σημείο της Χώρας (251μ.) απ’ όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την υπέροχη θέα του Αιγαίου και των γύρω νησιών (Κύθνος, Σίφνος, Μήλος, Κίμωλος)

Εκκλησίες στο Μέγα Λιβάδι

• Άγιος Νικόλαος. Η ανέγερσή του έγινε το 1890, και το 1920 που ο οικισμός γνώριζε μεγάλη ακμή λόγω των μεταλλείων επεκτάθηκε
• Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, με αξιόλογες τοιχογραφίες του 17ου αιώνα
• Η Ιερά Μονή της Ευαγγελίστριας της Ακρωτηριανής, βρίσκεται στο τέλος ενός σύντομου χωματόδρομου 4χλμ. που ξεκινάει από το δρόμο για το Μέγα Λιβάδι. Λίγο μετά την είσοδο του χωματόδρομου είναι το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας, βαμμένο με έντονα χρώματα, σαν κόσμημα στο βουνό. Από εδώ το γυναικείο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας φαίνεται στο βάθος και αξίζει να το επισκευθείτε. Επίσης ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει μέχρι το τέλος της διαδρομής καθώς λίγο πιο πέρα δεσπόζει ο Ψαρόπυργος ή Θρόνος του Κύκλωπα ή Καναπές.

Εκκλησίες στην Παναγιά

Η εκκλησία της Παναγιάς στον οικισμό Παναγιά. Η εκκλησία είναι βυζαντινή και είναι η αρχαιότερη εκκλησία του νησιού, χτισμένη γύρω στο 950 – 1000.

Η εκκλησία λέγεται και Ξυλοπαναγιά εξαιτίας ενός εθίμου που λάμβανε χώρα κατά τη διάρκεια του εορτασμού της, στο πανηγύρι που γίνεται το Δεκαπενταύγουστο. Είναι ρυθμού σταυροειδούς βασιλικής και οι αξιόλογες τοιχογραφίες της χρονολογούνται από τον 14ο και 17ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, στην οποία οι Σεριφιώτες συμμετείχαν ενεργά, τα κελιά της χρησιμοποιήθηκαν σαν καταφύγιο προσφύγων από την Πελοπόννησο αλλά και τα γύρω νησιά

Εκκλησίες στη Γαλανή

Η μονή των Ταξιαρχών βρίσκεται κοντά στο χωριό Γαλανή και παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Χτίστηκε το 1572, είναι ανδρικό μοναστήρι και το 1617 στους χώρους της ιδρύθηκε αλληλοδιδαχτικό σχολείο που είχε στην κατοχή του πολλά ενετικά κτήματα και μεγάλο πλούτο.

Το κτίριό της έχει φρουριακό χαρακτήρα, είναι κατασκευασμένο σε ψηλό περίβολο, έχει μόνο μία είσοδο σε ύψος 4μ., πολεμίστρες και κινητή σκάλα. Η κατασκευή αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ο πλούτος της μονής είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη, προσελκύοντας τους πειρατές, τους οποίους οι μοναχοί ήταν αναγκασμένοι να πολεμούν.

Η Μονή είναι αφιερωμένη στους Αρχάγγελους Μιχαήλ και Γαβριήλ, που είναι και οι προστάτες του νησιού, και η εικόνα τους που μεταφέρθηκε από την Κύπρο θεωρείται θαυματουργή. Ο ναός της είναι ρυθμού τρίκογχου, μονόχωρου με τρούλο. Οι τοιχογραφίες του, μέρος των οποίων σώζεται σήμερα, αποδίδονται στον Εμαννουήλ Σκορδίλη και απεικονίζουν την πάλη του Αρχαγγέλου με το θηρίο της Αποκάλυψης, τον Δράκοντα, που καταπίνει βασιλείς και επισκόπους. Οι εικόνες του τέμπλου θεωρούνται χαρακτηριστικό δείγμα της Κρητικής αγιογραφικής σχολής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης, στο εσωτερικό της εκκλησίας, παρουσιάζει ο ανάγλυφος δικέφαλος αετός στο μαρμάρινο έδαφος (1659), ενώ στους θησαυρούς της μονής υπάρχουν αξιόλογα λατρευτικά σκεύη, χειρόγραφα και ο Ιερός Κώδικας (του 1754). Το 1909 ιδρύθηκε στη Μονή και βιβλιοθήκη.

Λιάμαντρα (βόρεια Σέριφος)

Παναγία της Λιόμαντρας. Η εκκλησία βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νησιού στον μικρό οικισμό Λιόμαντρα. Κλειδιά για την εκκλησία θα ζητήσετε από το πρώτο σπίτι του οικισμού. Η εκκλησία έχει ευρύχωρο προαύλιο για να υποδέχεται τον κόσμο που φτάνει στα 4 πανηγύρια που διοργανώνονται εκεί κάθε χρόνο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το εσωτερικό της καθώς είναι φτιαγμένο με τεράστιες πλάκες και δοκάρια.